Nauczycielka przedszkola i rytmiki

1.   Rodzaje zajęć muzycznych w edukacji przedszkolnej

Jedną z najważniejszych form ekspresji dziecka jestśpiew. Dzięki temu, że piosenki są różnorodne, dobrane pod kątem okazji, pogrupowane tematycznie, nauczyciel może korzystać z wielu ciekawych propozycji a tym samym wzbogacać świat uczuć dziecka oraz kształtować jego postawę estetyczną.  W czasie śpiewania dominuje radość, aktywność, która przenosi się później na inne działania ucznia. Tekst piosenek, który dzieci poznają w czasie nauki śpiewu pozwala im lepiej poznać świat oraz bogaci słownictwo. Istotne jest także współdziałanie w grupie rówieśniczej co wzmacnia więzi, łagodzi napięcie, pozwala osobie nieśmiałej zaistnieć, zintegrować się z grupą[1]. Śpiew wzmacnia także aparat głosowy, rozwija klatkę piersiową oraz dotlenia organizm. Wpływa również dobroczynnie na system nerwowy[2]. Ważne jest, aby nauczyciel wiedział, co należy robić, by nie przesilać głosu dziecka. Powinien wietrzyć pomieszczenia przed nauką śpiewu, utrzymać odpowiednią skalę głosu dostosowaną do możliwości dzieci, unikać śpiewu na dworze w wietrzne i chłodne dni oraz prowadzić systematycznie ćwiczenia związane z dykcją, intonacją oraz ćwiczyć odpowiednie oddychanie. Te działania powinny być zawsze dla uczniów przyjemne i prowadzone w formie zabawy[3]. Dzieci, które nie chcą brać udziału w śpiewaniu i nauce piosenek, nie mogą być zmuszone. Nauczyciel może je jedynie zachęcić lub pozwolić na zabawę i jedynie słuchanie tego co robią rówieśnicy. Z czasem na pewno osoby nieśmiałe dołączą do zajęć. Tekst piosenki należy znać na pamięć, co oczywiście wymaga czasu. Warto ciągle ją powtarzać, ale co najważniejsze, nauczyciel musi najpierw sam zaprezentować nową piosenkę i zrobić to w sposób ciekawy, aby zachęcić do jej nauczenia. Istotny jest też żywy kontakt pomiędzy uczniami a nauczycielką, a ewentualne granie na przykład na pianinie powinno być dyskretne[4]. Można korzystać z różnych form nauki piosenki:

1.      Nauczyciel śpiewa piosenkę i stara się zainteresować dzieci tekstem.

2.      Zabawa ruchowa przy śpiewie nauczycielki.

3.      Śpiewanie piosenki przez nauczycielkę z pacynką, kukiełką lub obrazkiem.

4.      Zaśpiewanie z tekstem fragmentu piosenki, aby sprawdzić co udało się dzieciom zapamiętać[5].

Ważne jest, aby uczyć piosenki stopniowo, po kolei każdą zwrotkę, ale tylko wtedy, gdy poprzednie zostały opanowane. Co pewien czas należy powracać do nauczonego utworu, w celu lepszego utrwalenia.

Następnym rodzajem zajęcia muzycznego w przedszkolu jest ruch przy muzyce i wszelkie zabawy ruchowo - muzyczne. Ruch to naturalna potrzeba dziecka, która towarzyszy jego zabawom i korzystnie wpływa na rozwój. Muzyka wywołuje u dzieci potrzebę ruchu i aktywności fizycznej. Istotną rolę w rozwijaniu predyspozycji ruchowych mają zabawy ze śpiewem, opowieści muzyczne, ćwiczenia rytmiczne, tańce. Do ruchu pobudza także samo słuchanie utworu muzycznego, na przykład piosenki o niedźwiadkach, czy o pszczółkach[6]. Najbardziej szczere i spontaniczne są reakcje ruchowe dzieci z młodszej grupy przedszkolnej 3 – 4 latków. Starszaki będą przygotowywać się stopniowo do form zorganizowanych takich jak marsz, czyli właściwe tempo kroków. Dzieci lubią udawać, że są misiami, lalkami, motylkami, niedźwiadkami, bocianami i sygnalizować to swoją postawą, wykonując odpowiednie czynności (zwiększanie długości kroków, zmniejszanie, wysokie unoszenie kolan)[7]. Rytm piosenki lub utworu muzycznego jest bardzo często przywoływany przez tamburyno, grzechotki czy bębenek lub inną formę podaną przez nauczyciela.  

Z uwagi na różną formę ćwiczeń wyróżnia się zabawy ruchowe ze śpiewem:

1.      Zabawy rytmiczne.

2.      Zabawy taneczne.

3.      Zabawy ilustracyjne i inscenizowane[8].

Pierwsze z nich, zabawy rytmiczne ze śpiewem polegają na odtwarzaniu rytmu piosenki za pomocą tupanie, podskoków i innych form. Rytm piosenki powinien być luźny, lekki, a jej budowa przejrzysta. Do zabaw tanecznych ze śpiewem dobieramy piosenki taneczne, z widocznymi kontrastami, powtórzeniami i podobieństwami. Korzysta się z nich w grupie dzieci starczych (5 – 6 latki).  Zabawy ilustracyjne i inscenizowane zwracają uwagę na tekst piosenki, który jest przez dzieci naśladowany. Dobrze ilustrowana piosenka powinna wywołać uśmiech, radość i zadowolenie. Ruchy muszą być proste i naturalne[9].

Istotną rolę w rozwoju dziecka przedszkolnego odgrywa także forma zabawy ruchowej przy akompaniamencie instrumentu. Poprawia to koncentrację uwagi, dyscyplinuje, ćwiczy szybki refleks, pamięć, wpływa na rozwój motoryczny dziecka. W czasie takich zabaw muzyka instrumentu zespolona jest z ruchem. Nauczyciel musi utrzymać dobry kontakt z grupą jednocześnie akompaniując. Jeśli nie potrafi dobrze grać na instrumencie, robi to w sposób niepewny, nie ma podzielności uwagi, lepiej jest, aby całkiem zrezygnował z tego typu działania[10].

Ciekawą formą zabawy muzycznej oraz nowego doświadczenia brzmienia jest gra na instrumentach. Dzieci najchętniej korzystają z bębenków, tamburyn, dzwonków, grzechotek. Grupy młodsze zapoznają się z najprostszymi instrumentami – grzechotką, tamburynem, kołatką. Dzieci powinny dowiedzieć się od nauczyciela, jak dany instrument się nazywa, z czego jest wykonany i jak należy na nim grać. Stopniowo można wprowadzać do zabawy nowe instrumenty, kiedy dzieci wiedzą już, jak należy grać na poprzednich. Jeśli grupa jest niespokojna lub zmęczona, nie należy proponować dzieciom zabawy z tego typu instrumentami, gdyż są bardzo hałaśliwe. Dzieci 5 – 6 letnie pod kierunkiem nauczycielki mogą uczyć się wystukiwać rytm piosenek na trójkątach, bębenkach, talerzach. Warto pamiętać, że instrumenty perkusyjne wykorzystuje się w zabawach przeważnie do określonych piosenek śpiewanych przez wychowawczynię, granych lub nuconych przez dzieci[11]. Dzieci 6 letnie i starsze mogą tworzyć zespoły i wykonywać swoje własne improwizacje rytmiczne lub powtarzać określone rytmy piosenek. Takie formy działania integrują dzieci, łagodzą napięcia pomiędzy nimi, niwelują stres, pomagają otworzyć się na grupę i współdziałać w niej.

Środowisko w którym żyjemy nie sprzyja w dostarczaniu nam odpowiednich jakości dźwiękowych. Żyjemy w czasach, gdzie dominuje szum, ruch, gwar, chaos, a siła natężenia dźwięków jest niekiedy dosyć wysoka (pojazdy, zgiełk głosów ludzkich). Bardzo ważna staje się tutaj rola przedszkola. Nauczycielka powinna walczyć z hałasem, uwrażliwiać na głosy natury, łagodzić nerwowość i nadmierną aktywność ruchową dzieci. Powinna starać się skupiać ich uwagę na rzeczach ważnych i wartych uwagi. Należy zachęcać dzieci do słuchania muzyki, wdrażać je do określania wysokości brzmienia dźwięków, pomagać poprzez ćwiczenia w rozróżnianiu odgłosów otaczającego świata, a także odkrywania harmonii utworów muzycznych. Utwory przeznaczone do słuchania docierają do dzieci poprzez: muzykę żywą (piosenki, miniatury instrumentalne wykonane przez nauczycielkę lub zespół muzyczny) oraz muzykę mechaniczną (płyty, nagrania, audycje radiowe i telewizyjne)[12].

Obserwatorami i badającymi wpływ dziecka na muzykę są psychologowie, którzy zauważyli, że dzięki słuchaniu różnych melodii, powstają u dziecka muzyczne wyobrażenia słuchowe, co sprzyja rozwojowi słuchu muzycznego. Gdyby dziecko nie słyszało muzyki, śpiewu, utworów, nigdy w przyszłości samo by nie śpiewało. Ogromne znaczenie w pracy z dziećmi i kształtowaniu ich muzykalności ma głos nauczycielki, najpiękniejszy instrument. W grupie młodszej należy śpiewać piosenki o przedszkolu, o zabawkach i o zwierzętach. W grupie starszej dzieci najchętniej słuchają piosenek, które mobilizują do jakiegoś działania, ustawienia się i wymyślania wspólnie ciekawych zabaw. Słuchanie piosenek wykonanych przez wychowawczynię jest cennym środkiem wychowawczym, dlatego warto śpiewać dzieciom nie tylko w czasie zajęć, ale także w różnych chwilach dnia, po zabawie, czy przed obiadem. Słuchanie muzyki, w szczególności śpiewu jest wstępem do słuchania nieco trudniejszych utworów muzycznych, które wprowadza się przeważnie w grupach starszych.

Następną formą kontaktu dziecka przedszkolnego z muzyką jest taniec. Wpływa on korzystnie na relacje w grupie, rozwija pamięć, ćwiczy koncentrację uwagi oraz inteligencję. Należy zauważyć, że dzieci lubią tańczyć i robią to z radością. Niekiedy tańczą po prostu spontanicznie, słysząc dowolną muzykę. Mniej przyjemności sprawia im nauka kroków i figur[13]. Warto więc wprowadzać taniec na zasadzie ćwiczeń lub zabaw rytmicznych. Przygotowanie tańca polega na zapamiętaniu figur w określonej przestrzeni, co trwa zazwyczaj niedługo i nie nuży zbytnio dzieci. Kolejność tanecznych figur może na bieżąco podpowiedzieć nauczyciel[14]. Istotne jest przygotowanie dziecka do zabaw tanecznych i do większego wysiłku. Trzeba uczyć dzieci szybkości reakcji spostrzegania, zapamiętywania motywów melodycznych, wrażliwości na zmianę dynamiki lub tempa utworu.  Dobrze byłoby, jak twierdzi B. Podolska w swojej książce Muzyka w przedszkolu. Metodyka, aby nauczyciel pokazał kilka kroków tanecznych, ponieważ dzieci uczą się dzięki naśladowaniu. Można także pokazać dziecku rysunki lub ciekawe filmy z tańczącymi dany taniec artystami. Należy także niekiedy pozwolić dziecku na improwizację taneczną, co pomaga mu na rozładowanie napięcia, sprawia radość. Jest to forma bardzo wartościowa i równie piękna, jak układy figur.

Bardzo ciekawą formą aktywności muzycznej dziecka jest ekspresja ruchowa do muzyki granej na pianinie lub na innym instrumencie, na przykład perkusyjnym[15]. Dzieci w dowolnych miejscach sali lub na podwórku tworzą swobodne ekspresje, naśladują zwierzęta i wymyślają przeróżne ciekawe figury. Wyczuwają swoisty charakter melodii, kontrasty dynamiczne, zmiany tempa, zmiany linii melodycznej co uzewnętrzniają ruchem i gestem. Dzieci mogą także kołysać się, trzymać za ręce, przesuwać w różne strony. Ilustrowanie gestem nastrojów panujących w muzyce pozwala na odprężenie, wyrażenie siebie i swoich nastrojów a także na  miłą zabawę.

Dziecko w przedszkolu powinno zetknąć się z różnymi formami muzycznymi, ale także należy powoli starać się zapoznawać go z innymi dziedzinami sztuki, z jakimi muzyka może być łączona. Integracja artystyczna pogłębia zainteresowania dzięki temu, że łączy w sobie jednocześnie wiele elementów, które na nie oddziałują. Okres pomiędzy 3 – 7 rokiem życia M. Debesse nazywa wiekiem skaczącej kózki, w którym dzieci wypowiadają się dzięki różnym formom ekspresji[16]. Warto łączyć muzykę z plastyką, poprzez ilustrowanie plastyczne treści piosenek lub malowanie ilustracji do utworu takiego jak miniatura instrumentalna, gdzie cały program wyrażony jest poprzez tytuł, rytm, tempo, dynamikę, harmonię, melodię. Dzieci swobodnie interpretują dany utwór muzyczny, korzystając ze swoich plastycznych wizji, pomysłów. Bardzo często sugerują się już samym tytułem utworu muzycznego. Dzieci zauważają zmiany tempa oraz rytmu, co często jest zaznaczone na kartonie w postaci szlaczków o regularnym zapisie, kropek, linii. Prowadzenie z dziećmi tego typu zajęć, nie może być jedyną formą przybliżania dziecku muzyki, aby pozwolić muzyce oddziaływać przez własny język. Działania plastyczne mają na celu przybliżyć dziecku muzykę absolutną jak również zwrócić uwagę na treści w niej zawarte.

Materiał, który pobudza dziecięcą wyobraźnię muzyczną może stanowić także poezja. Wiersze zawierają wiele elementów dźwiękowych i dźwiękonaśladowczych. Mają także regularną budowę, często powtarzające się słowa, rymy oraz strofy. Integracja treści muzycznych oraz literackich wzbogaca mowę, rozwija słownictwo, pobudza wyobraźnię oraz rozwija inwencję twórczą. Oto przykład wiersza, który na pewno byłby odpowiedni do artykułowania go głosem, oraz improwizowania zmian (coraz głośniej, coraz ciszej):

ŚWIAT MUZYKI W PRZEDSZKOLU

 Rozspiewane przedszkole i "Wesołe nutki-piosenki naszego dziecinstwa" pod redakcją Katarzyny Nowakowskiej,

"Co babcia i dziadek śpiewali kiedy byli mali" - Katarzyna Zachwatowicz Jasieńska, to jest wersja z dwoma płytami
"Piosenki dla przedszkolaka" - Ewa Stadtmuller, Danuta Zawadzka
"Kalendarz muzyczny w przedszkolu" Urszula Smoczyńska dostępny na allegro, ale też w internecie
"Konspekty zajęć rytmiczno - umuzykalniających dla grupy 5-6 latków na cały rok" Marzena Staniek
płyta z piosenkami BOŻENA FORMA można zamówić w necie
MARIA CuKIERÓWNA - Zajecia umuzykalniające w przedszkolu (stara ale super ksiazka z nutami na cały rok)
"Pląsy z brodą" 3 płyty pani Marii Tomaszewskiej mozna kupić w internecie po wpisaniu w google, na pewno pojawią się sklepy
Te wszystkie płyty mają zarówno piosenki jak i podkłady także można spokojnie kupować. Jeszcze polecam "Kiedy maluchy zmieniają się w zuchy" - piosenki można pobrać z chomikuj.pl wersja instrumentalna i zwykła. Wspaniałym dodatkiem są też piosenki "bajeczki pioseneczki", "Hopsanki zabawianki" oraz "śpiewające brzdące". POLECAM KAŻDEJ RYTMICZCE:)

 

 

Pierwszy miesiać pracy z dziećmi w przedszkolu, mianowicie wrzesień niesie ze sobą wiele rzeczy pozytywnych, różnych pięknych emocji, ale także łez i płaczu za mamą. Jak pomóc dziecku i sobie jako wychowawcy przetrwać ten trudny okres? Oto kilka rad:

1. Nic na siłę! Zaproś rodzica, niech wejdzie przez pierwsze 2, 3 dni, obejrzy salę, nie wyrywaj dziecka na siłę , postaraj się zrozumieć sytuację rodzica i to, że jest mu bardzo ciężko zostawić dziecko 1 raz obcej osobie

2. Pozwól dzieciom na poznanie sali, wychowawcy, nowego rytmu dnia

3. Daj dziecku czas na zabawę, nie stosuj od raz ustalonych reguł, wprowadzaj je stopniowo

4.Naucz się rozumieć i słuchać dziecko, nie mów ciągle tylko ty i nie powtarzaj w kółko "mamusia wróci, mamusia wróci" Wystarczy użyć tego kilka razy w ciągu dnia. Unikaj także podchodzenia z dziecmi do okna, na korytarz, by chociaż na momencik oderwać je od sytuacji stresujących kojarzących się z odprowadzającymi z rana.

Poproś rodziców, by jeśli nie są w stanie, niech maleństwo przyprowadzi babcia, dziadek, osoba, której przychodzi to łatwiej.

5.Pamiętaj, aby dbać o wszystkie dzieci bawiąc się z nimi w kole, nie opiekuj się tylko jednym z nich najbardziej, miej na uwadze wszystkich

6.Pozwól przynieść dzieciom misia, lalkę do przedszkola

7. zachęcaj rodziców do zabawę z dzieckiem "w przedszkole" w domu

8. Wyjasniaj rodzicom, że tylko ich silna wola i postępowanie konkretne i konsekwentne staje się drogą do sukcesu zakończenia adaptacji

9. wprowadzaj ciekawe, wesołe zabawy, które odwrócą uwagę płaczących dzieci chociaż na chwilę

10. Powiedz maluszkom, ze ich mama na pewno wróci, wyjaśnij, że mama ma swoją pracę, tata też, siostra idzie do szkoły a ty chodzisz do przedszkola,

11.Tylko czas jest w stanie zdziałać cuda, za 2, 3 tygodnie dzieci przyzwyczają się, przestaną płakać, a ty jako wychowawca będziesz mogła swobodnie wdrażać swoje plany edukacyjne w życie.

12. Wyjasnij rodzicom, że dziecku włos z głowy nie spadnie, że zależy Ci na ich dobru, że zaopiekujesz się nimi i będziesz o nie dbać.

13. Często przytulaj maluszki, staraj się otoczyć je opieką, zabawić, pozwolić się wypłakać, z biegiem czasu poczują się przy Tobie bezpiecznie i będą kochać swoją panią  z całych sił.

14. Zachęcaj rodziców do nagradzania dzieci za każdy dzień pobytu w przedszkolu, aby w tym czasie wrześniowym poświęcali pociechom jeszcze więcej czasu na wspólne spacery, zabawy.

POWODZENIA!